تاویلات عرفانی حج در ادبیات فارسی تا قرن نهم هجری

thesis
abstract

فریضه الهی حج، به عنوان یکی از فروع دین و فرایض مورد اتفاق مسلمانان، در طول تاریخ، همواره مورد توجه ملل مسلمان بوده و مقدمات، واجبات، مندوبات، ارکان، اعمال و حتی اماکن آن با دقت و وسواس فراوان مورد مطالعه، مداقه و پژوهش قرار می گرفته است. از این رو بانیان و سردمداران فرق، مذاهب و نحله های متعدد اسلامی همواره در صدد بوده اند؛ احکام، مناسک و ویژگی های این فریضه الهی را به فراخور نظرگاه ها و اصول اعتقادی و عملی مشرب خویش، تبیین کرده و پیروان خود را در مسیر آن راهی که به آن باور داشته انذ؛ رهنمون گردند. اهل عرفان و پیروان فرقه های گوناگون تصوف نیز که از دیرباز در برخورد با آموزه های دین و باید و نبایدهای الهی، نظر به باطن این احکام داشته و دارند و به اصطلاح، دست به تاویل آنها می زده اند؛ به موضوع حج و احکام و مناسک آن نیز این گونه نگریسته اند. در این خصوص، اگر به اقوال بزرگان از مشایخ صوفیه چون؛ بایزید بسطامی و شیخ ابوسعید ابی الخیر و امهات کتب عرفانی مانند؛ فتوحات مکیه ابن عربی، مکاتبات اسفراینی، کشاف اصطلاحات الفنون. التهانوی، انسان کامل جیلانی، کشف المحجوب هجویری یا مصباح الهدایه عزالدین محمودکاشانی، نظری اجمالی داشته باشیم؛ این اقوال و منابع را مملو از تعبیرات رایج در باب احکام و مناسک حج می بینیم . تعبیرات و توجیهاتی که کاربران آنها قصد دارند با استناد به آنها احکام و مناسک حج را به باطن آن احکام ، تاویل نمایند. همین تأویلات عارفانه با تعبیرهای لطیف تر و همراه با تلمیحات لطیف شاعرانه در مجموعه ادبیات منظوم عارفان فارسی به اشکال مختلف، تجلی یافته و شعر شاعرانی چون: سنایی، عطار، مولانا و ... را تحت تأثیر خود قرار داده است. البته در این راه، عرفا نه پیشتازند و نه یکه تاز و صاحبان فرق دیگر؛ از جمله اسماعیلیان نیز به این گونه تاویلات، دست می زده اند. پژوهشگر؛ در این پایان نامه در صدد است؛ به حول و قوه الهی به بررسی و تبیین تاویلات یاد شده در مسئله حج در متون نظم و نثر عرفانی تا پایان قرن نهم هجری در ایران پرداخته و نگاه لطیف و عارفانه آنان را در باب این فریضه به معرض دید قرار دهد.

First 15 pages

Signup for downloading 15 first pages

Already have an account?login

similar resources

جریان‌شناسی نظریه عشق الهی در متون عرفانی فارسی(از آغاز تا قرن نهم هجری)

 نظریة عشق الهی در عرفان ایرانی-اسلامی، تحول و تطوری خاص را پشت سر گذاشته و پس از تشکیل‌شدن در بستر جریان‌هایی خاص، تکامل یافته است. جوانب این نظریه در موضوعاتی مانند انواع و مراتب عشق، جواز یا عدم جواز انتساب آن به حضرت حق، رابطة عشق حقیقی با معشوق مجازی و رابطة عشق با هستی‌شناسی عرفانی، به اشکال مختلف و گاه متناقض در متون عرفانی مطرح شده است. مسئلة این پژوهش که به روش تحلیلی-توصیفی صورت گرفته...

full text

سیر داستان‌‌های درونه‌‌ای در ادبیات فارسی تا پایان قرن نهم

«روایت در روایت» یا «داستان درونه‌‌ای» روایتی است که در روایتی دیگر، که به ‌مثابة چهارچوبی برای آن است، درونه‌‌گیری ‌شود. با وجود گستردگی آثاری که از این شگرد روایی بهره برده‌اند، هیچ منبعی که فهرستی از این آثار را فراهم کرده باشد در دسترس نیست تا به استناد آن پژوهش‌گران بتوانند گام‌های بعدی را برای شناسایی و بررسی نقش و کارکرد داستان‌های درونه‌ایِ ادب فارسی بردارند. از این رو پرسش این پژوهش برر...

full text

بازتاب مقامات حضرت مریم (س) در متون عرفانی از قرن چهارم تا قرن نهم هجری

آیاتی که در قرآن کریم دربارة مقام و منزلت حضرت مریم (س) نازل شده است، در ادبیات عرفانی بازتاب گسترده‌ای یافته است. از دیدگاه عرفا، شفقّت بر خلق از جمله ویژگی‌های برجستة اولیا است و آرزوی مرگ کردن حضرت مریم (س) نه به دلیل ترس از ملامت خلق، بلکه به سبب شفقّت او بر آدمیان بود تا به سبب نسبت دادن اتّهامات ناروا به آن حضرت، گرفتار عقوبت نشوند. حضرت مریم (س) به سبب مخالفت با هوای نفس و صبر در برابر سختی...

full text

بازتاب عرفانی سیمای زلیخا در ادبیات فارسی تا پایان قرن نهم هجری

یکی از دلایل پیدایش و شکل گیری زبان عرفانی،رویکرد تأویلی است که در قرآن وجود دارد؛ زیرا در قرآن، بخش زیادی از مفاهیم در قالب داستان بیان شده است. تفاسیر عرفانی نیز که غالباً صورت تأویلی دارند، از داستان های قرآنی در تبیین مفاهیم عرفانی بهره برده اند.در این میان،داستان حضرت یوسف(ع)، از جمله داستانهایی است که وجوه عرفانی فراوانی دارد و از شخصیتها و حوادث داستان در راستای بیان مفاهیم عرفانی بهر...

15 صفحه اول

بازتاب مقامات حضرت مریم(س) در متون عرفانی فارسی از قرن چهارم تا پایان قرن نهم

Quranic characters, including the Saint Mary, have always figured in texts of mysticism. The miracles attributed to her, the sending of heavenly food to her, and the fruition of the dried palm-date, indicate for mystics her exalted statues, her attainment of spiritual positions such as Welāyat (Sainthood), khilāfat al-kobra (great saintship), patience (Sabr), trust in God (Tawakkol), voluntary ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


document type: thesis

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه اصفهان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023